Türkoloji, Türklerin tarih sahnesine çıktığı Asya'dan başlayarak yayıldıkları bütün coğrafyalarda Türk dili olmak üzere Türk milletinin hemen hemen bütün özelliklerini, geçirdiği değişimleri ve etkileşimleri inceler. Türkoloji'nin batı normlarında bir bilim olarak kurulmasını ise Alman asıllı Rus Türkolog Wilhelm Radloff (1837- 1918) başardı.
Türkoloji, yani Türklük bilimi, Türk’e ait olan bütün maddi ve manevi değer üzerinde çalışan bir bilim dalı olduğu hâlde, Türkiye’de bu çalışma alanına olan ilgi oldukça azdır. Zaten Türkoloji, öncelikle Batılı bilim adamlarının çalışmalarıyla sistemli bir hâle gelmiş, çok sonraları Türkiye’de bu bilim dalına ilgi uyanmıştır. Dar anlamda Türk Dili ve Lehçelerini, geniş anlamda ise Türkleri ve Türklükle ilgili olan bütün konuları inceleyen bilim koludur. Türk Dili, tarihi, kültürü, edebiyatı… gibi konuların tümü, Türklük Bilimi’nin kapsamı içindedir.
Avrupa’daki ilk Türkoloji kürsüsü, Paris’te 1795 yılında açılan “Ecole des Langues Oriantales Vivantes“ta kurulmuştur. Ancak “Türkoloji kürsüsü” niteliğinde olmasa da Türkler hakkında araştırma yapan ve daha önce kurulmuş bazı okullar da vardır. Bu kurum ve okulların en eskisi, 1627′de Roma’da kurulan “Collegium de Propaganda Fide“dir. Daha sonra Paris, Rusya, İtalya, Almanya ve İngiltere’de benzer okul ve enstitüler kurulmuştur. Çalışmaların değerlendirildiği ilk “Doğu bilimcileri” kurultayı ise, “Congres International Orientales” adıyla 1873 yılında Paris’te yapılmıştır. Fakat TİKA'dan yapılan yazılı açıklamada, Macaristan'da 1635 yılında kurulan ELTE Üniversitesi'ndeki Türkoloji Bölümü'nün 1870'te açıldığı ve dünyanın ilk Türkoloji Bölümü olduğu belirtildi.
Batı çıkışlı olan Türkoloji'nin topraklarımıza girişi ise Tanzimat ile birlikte oldu. 19.yy.da Avrupa'da hız kazanan milliyetçilik akımlarıyla beraber Osmanlı'da da milletlerin kendilerini tanımlama girişimleri başladı. Osmanlı'da yaşayan bazı milletlerin (Yunan, Bulgar vb.) milliyetçilik bazlı isyanlar çıkarması ve bazılarının başarılı olması Türklerde ulus kimliğini keşfetme ihtiyacı doğurdu. Türkoloji işte böyle bir dönemde Osmanlı'da önem kazandı. Osmanlıdaki Türkoloji çalışmaları öncelikle Batıdan çeviriler ile başladı. Daha sonra özellikle Balkan Savaşları'nın getirdiği hezimetler ve vatan topraklarının elden çıkışı ile artan milliyetçiliğe paralel olarak Türkoloji çalışmaları da hızlandı. Yıkılan Osmanlı yerine kurduğumuz Türkiye Cumhuriyeti'nin de bir ulus devlet olması Türkoloji çalışmalarına yeni bir ivme kazandırmıştır.
Türkiye'deki uluslaşma sürecini kabaca Tanzimat döneminden başlatabiliriz. Bu sürecin zirvesi ise kurduğumuz Cumhuriyet'tir. Anadolu'da başta Selçuklu ve Osmanlı olmak üzere kurduğumuz devletlerin son halkası olan Türkiye Cumhuriyeti de özellikle 1930'larda ulus devlet politikaları uyguladı. Kaşgarlı ile başlayıp Osmanlı Türkleriyle gelişmeye devam eden Türklük Bilimi çalışmalarının “bilimsel bir disiplin” içerisinde ele alınması oldukça yakın bir dönemde gerçekleşmiştir. Ziya Gökalp’in sosyolojik incelemeleri Türklük Bilimi çalışmalarına bir ivme kazandırmış ve Fuat Köprülü‘nün 1924 yılında İstanbul Edebiyat Fakültesi’ne bağlı olarak kurduğu “Türkiyat Enstitüsü” ile Türklük Bilimi artık önemli bir aşamaya kavuşmuştur. Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu bizzat Atatürk’ün isteği ve katkılarıyla kurulmuş, İstanbul Üniversitesi’ne bağlı olarak Türkiyat Enstitüsü oluşturulmuştur. Türkçenin ve Türk kültürünün envanterini kaydetmek için, dönemin çok kısıtlı kaynaklarına rağmen, özverili araştırmacıların çabalarıyla, Derleme Sözlüğü, Tarama Sözlüğü, Türkçe Sözlük, Yazım Kılavuzu ve benzeri eserler bilimsel alana kazandırılmıştır.
Ulu Önder Atatürk‘ün, özellikle Türk Dili, tarihi ve coğrafyası üzerinde araştırmalar yapılması için “Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi“, “Türk Dil Kurumu” ve “Türk Tarih Kurumu“nu kurması, Türklük Bilimi ile ilgili çalışmalara çok büyük katkı sağlamıştır. Ayrıca “Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü“, “Türklük Bilimi Araştırmaları Merkezleri” ve üniversitelerimizde ilgili yeni bölümlerin açılması ile Türkiye, Türkoloji çalışmalarının odağı konumuna gelmiştir.