Günlük hayatta birçok yetişkinin “Psikolojim bozuldu” dediğini duyarız. Yetişkinler bu cümleyle o dönemlerde bir şeylerin yolunda gitmediğini diğerlerine anlatmak isterler. Yetişkinler gibi çocukların da psikolojisi bozulabilir mi, çocuklar için de yolunda gitmeyen bir şeyler olabilir mi? Birçok kişi tarafından güçlü görülen, her şeyin üstesinden geleceği ve büyüyünce yaşanılanları unutacağı düşünülen çocukların da yetişkinler gibi psikolojisi bozulabilir. Günlük hayatta kullanılan “psikolojisi bozuk” kavramının çocuklar için ne anlama geldiğini bilmek, birçok ailenin farkındalığını arttırarak önleyici müdahaleler almasını sağlar.
Aileler, her zamankinden farklı ruh hali içinde olan ve normalden farklı davranışlar sergileyen çocukları için psikolojisi bozuk tanımlaması yaparlar. Bir çocuğun günlük hayattaki duygu durumu ve davranışı bir diğerine benzemez. Bu nedenden dolayı bazı kriterleri gösteren çocukların kesin olarak psikolojisi bozuktur demek doğru değildir. Tanımlama için belirtilerin görülme süresine ve sıklığına da dikkat edilmesi gerekir. Belirtileri gösteren çocukların en yakın zamanda bir uzmana görünmesi gerekmektedir.
Çocukların psikolojisini birçok durum etkileyebilir. Arkadaşları ile yaşadıkları problemler, ailesinin ilgisizliği ya da fazla ilgisi, ilgilenemediği zamanlarda bu durumu hediyeler ile telafi etmeye çalışması, arkadaşları ile arasının bozuk olması gibi birçok durum çocukların psikolojisini etkileyebilir.
Çocuğun psikolojisinin bozuk olduğu bazen çok fazla hırçın, sinirli, aksi olma arkadaşları ile kavga etme, anlaşamama gibi durumlardan ya da tam tersi içine kapanma, fazla konuşmama, yalnızlaşma gibi davranışlar gösterebilir. Çocuğun kaygılı olması, korkularının artması, gece uyurken dişlerini gıcırdatması, anneye fazla düşkün olması, iştahsız olması ya da çok fazla yemek yemesi, uykusuz olması gibi durumlar psikolojisinin bozuk olduğuna dair bize ipuçları verir.
Çocukların psikolojik olarak iyi oluşlarını anlamaya bazı belirtiler yardımcı olur. Bir çocuk her zaman hoşlanarak yaptığı aktiviteleri son zamanlarda yapmak istemiyorsa (basketbol oynamak, resim yapmak), öz bakımını sağlayamıyorsa (dişini fırçalamak, duş almak), günlük yaşamında yaptığı aktiviteleri yapmakta zorlanıyorsa (okula gitmek) ve sosyal aktiviteler yapmak istemiyorsa (arkadaşlarıyla buluşmak) iyi hissetmediğini düşünebiliriz. Son dönemlerde genel olarak üzgün, öfkeli, kaygılı veya çaresiz hissediyor olması da kolay bir dönem içerisinde olmadığını gösterir. Baş etmesi zor olan tüm bu duygulardan dolayı bazı davranış değişiklikleri yaşayabilir. Bir süredir yeteri kadar enerjisi yokmuş gibi görünebilir. Uykusunda ve iştahında değişiklikler olabilir. Tek başına uyuyamayabilir. Yalnız veya karanlıkta kalmak istemeyebilir. Sürekli kabus gördüğünden bahsedebilir. İdrar veya dışkı kaçırma sorunu yaşayabilir. Okul başarısı düşebilir. Okula gitmeyi reddedebilir. Odaklanma konusunda zorluk çekebilir. Aşırı hareketli davranabilir. Sabırlı olmak yerine aceleci davranışlar sergileyebilir. Kendisine, başkalarına veya bazı nesnelere zarar verebilir. Ağlamalarının sıklığı artmış olabilir. Ailesine çoğu konuda karşı çıkabilir. Göz kontağı kuramayabilir. Yaşıtlarına göre konuşması geri olabilir. Tikleri oluşmuş olabilir. Fazla sayıda takıntısı olabilir. Bazı hayvanlara veya nesnelere karşı aşırı korkmuş bir şekilde davranabilir. Önceden olmayan kekelemelerinin ortaya çıktığı gözlemlenebilir. Aşırı içe kapanık görünüyor olabilir. Gerçek hayatta olmayan şeyler gördüğünü veya duyduğunu söyleyebilir.
Çocuğunuza yukarıda saydığımız belirtilerden birçoğunu görüyorsanız, çocuğunuzun psikolojisinin bozuk olduğundan şüphe duyuyorsanız öncelikle çocuğunuzla konuşmaya çalışın. Eğer yapabildiğiniz her şeyi yaptığınızı düşünüyorsanız çocuğunuzu bir uzmana göstermeniz gerekir. Gittiğiniz psikoloğun dediklerine uyup bir takım halinde çocuğunuza davranmalısınız.
Çocuklarında duygularının olduğunu unutmamalısınız. Onlarda üzülür, kırılır bunalıma girmiş gibi hissedebilir. Psikoloğunuz seanslara sizin de girmenizi isteyebilir. Zamanla geçer düşüncesi ya da bu gibi durumlarda çocuk olduğu için önemsememe yapılan en büyük yanlıştır. Daha sonra tedavisi daha zor durumlara sebep olabilir.
ELİF BAĞIOĞLU (SINIF ÖĞRETMENİ)